Servet-i Fünun Edebiyatı

Batılı anlamda öğretici metinlerle Tanzimat edebiyatında tanışan edebiyatımız bu türe ait birçok örneği Tanzimat edebiyatı döneminde vermiştir. Tanzimat edebiyatındaki öğretici metinlerde sosyal ve siyasi konular işlenirken Servetifünun Dönemi yazarları, dönemin şartlarından dolayı gezi ve hatıra gibi bireysel konularda veya edebî konularda öğretici metinler yazmışlardır. Bu dönemde öğretici metin türlerinden eleştiriye özellikle önem verilmiş ve eleştiri yoluyla sanatçılar hem kendilerine yöneltilen suçlamalara cevap vermişler hem de Servetifünun Edebiyatının tanıtılması için çalışmışlardır.

Servetifünun Edebiyatında Bireysel Konularda Yazılan Öğretici Metinler

Servetifünun nesli istibdat yılları olarak da anılan bir dönemde yetişmiş bir nesildir. Devletin iç karışıklıkları ve isyanları önlemek amacıyla 1839 yılında ilan ettiği Tanzimat Fermanı ve 1856 yılında ilan edilen Islahat Fermanı amaçlanan hedeflere ulaşmamış ve karışıklıklar devam etmiştir. Bunun neticesinde Osmanlı Devleti, dağılma sürecini engellemek amacıyla çok sıkı tedbirler almıştır. Kişisel özgürlüklerin sınırlandığı ve devletin hemen her kesimi izlemeye çalıştığı bu dönemin nesli olan Servetifünuncular kendi içlerine kapanmış ve öğretici metinlerde de bireysel konulara yönelmiştir.

Servetifünun Edebiyatında Gezi Yazısı

Gezi yazısı, bu dönemde öne çıkan bireysel öğretici metin türlerinden biridir. Bu dönemde kısıtlanan seyahat özgürlüğü her ne kadar bu türün gelişmesinde en büyük engelse de insanların uzak ülkeleri merak etmesine de yol açmıştır. Özellikle de sürgüne giden sanatçıların hem o dönemdeki yaşantılarını hem de o bölgelerin yaşamını anlattıkları bu metinler bu türün gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır. Gezi yazılarında ya merak edilen ve örnek alınmak istenen Batı ülkelerinin şehirleri ya da her zaman insanlarda merak uyandıran doğu ülkeleri mekân olarak anlatılmıştır. Bireysel öğretici metinlerde dil şiir ve romandan farklı olarak daha sade ve konuşma diline yakındır. Ancak özellikle bu dönemin önemli gezi yazarı ve şairi olan Cenap Şahabettin eserlerinde sanatsal betimlemelere sık sık başvurarak edebî bir üslup kullanmıştır. Bu dönemde gezi türündeki önemli eserler Ahmet İhsan Tokgöz’ün “Avrupa’da Ne Gördüm”; Cenap Şahabettin’in “Hac Yolunda”, “Avrupa Mektupları”, “Suriye Mektupları” ve Afak-ı lrak”tır.

Servetifünun Edebiyatında gezi türünün bir diğer önemli ismi olan Cenap Şahabettin ise ilk önce Servet-i Fünun dergisinde parça parça yayımlanan daha sonra da kitap halinde basılan Hac Yolunda adlı eseriyle bu türe ait ilk örneğini vermiştir. Yazar, görevli olarak gittiği Hicaz ve Mısır yolculuğundaki gözlemlerini bu eserinde anlatır. Cenap Şahabettin’in bir diğer önemli gezi eseri ise Avrupa Mektupları’dır. Bu eserde ise 1917 – 1918 yılları arasında Tasvir-i Efkâr gazetesi için yaptığı Avrupa gezisine ait gözlemleri vardır. Bu eserinde sanatçı Batı ile Osmanlı’yı karşılaştırmış ve o dönemin çözülemeyen problemlerine ait saptamalarda bulunmuştur. Sanatçı, Afak-ı Irak’ta ise Suriye ve Irak izlenimlerini, yaklaşık iki yıl süren bir geziyi, 13 bölümden oluşan bir gezi yazısıyla anlatır. Bunlar yine Tasvir-i Efkâr’da yayımlanır. Benzer bir şekilde oluşturduğu Suriye Mektupları ise 10 mektuptan oluşmuştur.

Servetifünun Edebiyatında Hatıra (Anı)

Servetifünun sanatçılarının yöneldiği bir diğer tür ise hatıradır. Her yönüyle kendilerine Batı edebiyatını örnek alan Servetifünun Edebiyatı sanatçıları o döneme kadar edebî bir değeri olmayan hatıraya önem vermişler ve bu konuda başarılı örnekler ortaya koymuşlardır. Sanatçılar sosyal ve siyasî konulara uzak kalsalar da hatıralarında yaşadıkları dönemi her yönüyle yansıtmışlardır. Hatıralarda gezi yazısında olduğu gibi sade ve konuşma diline yakın bir anlatımı yakalamış olan Servetifünun sanatçıları, bu türde başarılı örnekler vererek bu türün edebiyatımıza yerleşmesini sağlamışlardır. Bu dönemde önemli anı yazarları arasında Halit Ziya Uşaklıgil, Ahmet İhsan Tokgöz, Mehmet Rauf ve Hüseyin Cahit Yalçın vardır.

Hatıra türünün en verimli sanatçısı şüphesiz Halit Ziya Uşaklıgil’dir. Sanatçı, “Kırk Yıl” adını verdiği eserinde ömrünün kırk yılını kapsayan dönemde yaşadığı siyasi ve edebî hatıralarını anlatmıştır. Bir diğer eseri olan “Saray ve Ötesi”nde saraydaki görevi sırasında tanık olduğu olayları anlatır. Servet-i Fünun dergisinin sahibi olan Ahmet İhsan Tokgöz 1888 ile 1914 yılları arasında yaşadıklarını “Matbuat Hatıraları” adıyla yayımlamıştır. Servetifünun Edebiyatının önemli roman yazarlarından biri olan Mehmet Rauf ise hatıralarını “Edebî Hatıralar” adlı eserde toplamıştır. Eser, sanatçının farklı yerlerde yayımladığı hatıralarının toplanmasıyla oluşmuştur. Servetifünun Edebiyatının önemli eleştiri yazarlarından biri olan Hüseyin Cahit Yalçın ise “Siyasal Anılar” ve “Edebiyat Anıları” olmak üzere iki ayrı kitapta anılarını toplamıştır.

Servetifünun Edebiyatında Edebî Tartışmalarla İlgili Öğretici Metinler

Servetifünun Edebiyatında edebî konularda yazılan öğretici metinler eleştiri türünün etrafında gelişmiştir. Eleştiri, bir insanı, bir eseri, bir konuyu doğru ve yanlış yanlarını bulup göstermek amacıyla inceleme anlamına gelir. Eleştirinin edebiyattaki kullanım amacı eseri her yönüyle değerlendirerek onun anlaşılmasını sağlamaktır. Tanzimat sanatçıları Divan edebiyatına aralıksız saldırıp Batılı bir edebiyat için yer açmayı amaçlamışlardır. Açtıkları alana ise Batı edebiyatının başlıca türlerini getirmiş, Fransız klasik ve romantik akımların başlıca yazar ve şairlerini okuyucuyla tanıştırmışlardır. Servetifünun sanatçılarının böyle bir amacı yoktur. Artık Batılı edebiyat ülkede kabul edilmiş ve bu edebiyata ait edebî türler kabullenilmiştir.

Onlar Tanzimat’la başlayan ve o döneme kadar devam eden Türk edebiyatının Batılılaşması konusunda o zamana kadar yapılan çalışmaları çok daha yoğun bir şekilde sürdürerek kesin sonuca hızla ulaşmışlardır. Bu dönemde artık iyice zayıflayan Divan edebiyatını kötülemenin gereği kalmamıştır. Bunun için Servetifünun Edebiyatı sanatçıları, edebî tenkidi kullanarak ya edebî görüşlerini geniş kitlelere yaymaya çalışmışlar ya da kendilerine yöneltilen eleştirilere cevap vermişlerdir.

Servetifünun edebiyatının esaslarını açıklayan yazıların en önemlileri arasında Hüseyin Cahit’in “Edebiyat-ı Cedide’nin Menşei ve Esasları”, Ali Ekrem’in “Şiirimiz”, Tevfik Fikret’in dönemin dil anlayışını incelediği “Lisan-ı Şiir”, Cenap Şahabettin’in “Felsefe-i Evzan” adlı metinleridir. Bu yazıların hepsi Servet-i Fünun dergisinde yayımlanmıştır. Servetifünun Dönemindeki Doğu – Batı mücadeleleri sırasında Divan edebiyatı taraftarlarının polemiğe (kalem kavgası) kaçmaları karşısında Servetifünun sanatçıları mecbur kalmadıkça polemiklere girmemiştir. Elbette ki bunun en önemli nedeni bu dönem sanatçılarının asıl amaçlarının objektif bir tenkit (eleştiri) oluşturmak istemeleridir.

Eleştiri edebiyatımıza bir tür olarak Servetifünun Edebiyatı’nda yerleşir. Bunu gerçekleştirebilmek için de Batılı tenkitçileri yakından izleyerek Batı’nın tenkit metotlarını ve yazarların kullandığı üslup özelliklerini görmüşlerdir. Kendilerine Batı’da olduğu gibi bir edebiyat görüşü oluşturarak eserleri o ölçülere göre değerlendirmişlerdir.

Tanzimat edebiyatının, eserleri içerik yönünden eleştiren ya da sadece eserlerin Batılı olmasıyla ilgilenen eleştirisi karşısında bu bakış açısı, şüphesiz büyük bir yenilikti. Bu bakış açısı ve ufuk farkının en önemli nedeni ise onların edebî kültürlerindeki farklılıktı. Servetifünun sanatçıları Tanzimat edebiyatçılarından farklı olarak Batılı bir eğitim almış ve Batı edebiyatını yakından inceleme fırsatı bulmuşlardır.

Servetifünun Edebiyatına getirilen eleştirilerin başında kullandıkları ağır ve süslü dil gelmektedir. Bu dönem sanatçıları sembolist akımın da etkisiyle ses değeri olan kelimeler kullanmayı amaçlamışlar ve sözlüklerden kullanılmayan birçok kelimeyi bulup çıkartarak eserlerinde kullanmışlardır. Sanatçıların Arapça ve Farsçayı Türkçenin kaynağı olarak görüp buradan kelimeler almaları ağır ve anlaşılması güç bir dil ortaya çıkarmıştır. Bunda elbette ki Tanzimat edebiyatından farklı olarak Servetifünun sanatçılarının halka seslenmek yerine yüksek zümreye seslemeyi amaçlamalarının da etkisi vardır.

Bunun sonucu olarak da Servetifünun Edebiyatı bir “salon edebiyatı” olmuştur. Bu durumu Tanzimat sanatçılarından Ahmet Mithat Efendi ağır bir şekilde eleştirmiş ve Servetifünun sanatçılarına “Dekadanlar” lakabını takarak onlara ağır suçlamalar yöneltmiştir. Ahmet Mithat’in dönem sanatçılarına özellikle dil anlayışları bakımından getirdiği eleştirilere, Hüseyin Cahit cevap vermiştir. Bu dönem öğretici metinlerinin bir kısmı edebî topluluğun kendilerine yöneltilen eleştirileri cevaplaması şeklinde oluşmuştur.

Dekadanlık

Dekadan, (décadent) “düşkünleşmiş” anlamına gelen Fransızca bir kelimedir. 19. yüzyıl sonlarında Fransa ‘da natüralistlere karşı ortaya çıkan sembolizm akımına öncülük eden sanatçılara, edebiyatı soysuzlaştırdıkları ima edilerek verilen isimdir. Akım o zamana kadar gelen edebiyat geleneklerini yıkma yoluna giderek, toplumsal ve sanatsal düzenin dışına çıkmayı planlamıştır. İmgeye karşı aşırı neredeyse hastalık derecesinde duyarlılığa sahip dekadanlar, daha önce görülmemiş imgeler yaratarak bu imgeleri karşılayacak sözcükler oluşturmuşlardır.

Servet-i Fünun döneminde öğretici metinlerin genel özellikleri şunlardır:

• Bu dönemde Tanzimat dönemindeki öğretici metinler gibi sosyal, siyasi konular değil; bireysel ve edebi konular işlenmiştir.
• Servet-i Fünun dönemi öğretici metinleri gezi yazısı, eleştiri ve anı türünde yoğunlaşmıştır.
• Servet-i Fünun döneminde eleştiri türündeki yazılar çoğun­lukla Servet-i Fünun’a dönük eleştirileri (anlaşılmazlık, Batı taklitçiliği vb.) yanıtlama ve topluluğun edebiyat anlayışını ortaya koyma amacı taşır.
• Ahmet Şuayp, Servet-i Fünun döneminde eleştiri türündeki yazılarıyla tanınır.

“Şiir yönü ağır basan düz yazı” anlamına gelen mensur şiirin yaygınlaşması ve edebiyata yerleşmesi Servetifünun Döneminde görülür. Bu dönemde şiirle düz yazı arasındaki farklar azalmış ve şairler, şiirlerini düz yazıya yaklaştırmışlardır. Bu durumun benzeri ise nesir yazarları arasında görülür. “Şiir şeklinde yazılmış düz yazılar” olan mensur şiirlerin ilk örnekleri Tanzimat edebiyatı sanatçıları tarafından verilmiştir. Ancak mensur şiiri bir edebî tür olarak görüp onun üstünde çalışanlar ise Servetifünun sanatçıları olmuştur.

Bu metinde de görüldüğü gibi mensur şiir, duygu ve hayal dünyamızı etkileyebilecek herhangi bir konuyu, kısa ve çarpıcı bir şekilde, şiirin cümle yapısını ve ahengini koruyarak, şairane bir hava ile ölçü ve uyağa bağlı kalmadan düz yazı şeklinde anlatan edebî türdür.

Servetifünun sanatçıları, yüzlerini Batı edebiyatı ve kültürüne dönmüşler ve Batı edebiyatında da özellikle Fransız edebiyatını örnek almışlardır. Mensur şiir ilk olarak Fransız edebiyatında görülen, Charles Baudelaire, İsidore Duacasse ve Arthur Rimbaud gibi şairlerin oluşturduğu bir edebî tür olmuştur.

Türk okuru mensur şiir örnekleriyle ilk olarak Şinasi’nin şiir çevirileriyle tanışır. Daha sonra diğer Tanzimat sanatçıları değişik örnekler verse de batılı anlamda ilk başarılı mensur şiir örnekleri Halit Ziya Uşaklıgil tarafından verilmiştir. Aynı zamanda bu türün ismini de koyan sanatçıya göre mensur şiir; “Kısa, küçük, hemen zihne doğdukları gibi kâğıt üzerinde rast gele atılıvermiş duygulardan, yol üstünde toplandıkları gibi teklifsiz, tasnifsiz çizilivermiş çizgilerden ibarettir.” Yazdığı mensur şiirlerle edebiyat dünyasına atılan Halit Ziya, Batılı mensur şiirleri kendisine örnek almış ve bu türün edebiyatımıza yerleşmesini sağlamıştır.

Benzerlikleri

• Her iki edebî türde de ahenk önemlidir. Mensur şiirde ahenk kelime tekrarları ve secilerle sağlanır. Kelime dizimi düz yazıdan farklı olarak ahenk sağlayacak şekilde yapılır.
• İşlenen temalar ve anlatılan duygular benzerlik gösterir. Mensur şiir, aynen şiirde olduğu gibi duyguları anlatmak amacıyla yazılır.
• Kullanılan dil benzerlik gösterir. Özellikle de Servetifünun topluluğunun şiirdeki dil anlayışı mensur şiir için de geçerlidir. Şiirde olduğu gibi edebî sanatlara yer verilir.
• Duygu ve hayaller düz yazıda olduğu gibi uzun uzun değil, kısa bir alanda anlatılır.

Farklılıkları

• Bu iki türün en önemli farklılığı yapı yönündedir. Şiir dize ve ölçülerle yazılırken mensur şiir düz yazı şeklinde yazılır.
• Ahenk önemlidir; ancak şiirde ahenk kafiye ile sağlanırken mensur şiirde kafiye ve redif kullanılmaz.

“Mensure” adı da verilen mensur şiirin önemli temsilcilerinden olan Halit Ziya Uşaklıgil ilk mensur şiirlerini “Aşkımın Mezarı” adıyla Tercüman-ı Hakikat gazetesinde yayımlamıştır. 1891 ‘de “Mensur Şiirler” ve “Mezardan Sesler” başlığıyla mensur şiirlerini yayımlamıştır. Bu türün bir diğer önemli ismi olan Mehmet Rauf’un “Siyah İnciler”; Yakup Kadri”nin “Okun Ucundan” ve “Erenlerin Bağından” adlı eserleri edebiyatımızdaki önemli mensur şiir örnekleridir. Bu türde diğer Servetifünun sanatçıları da eserler vermiştir. Fakat mensur şiir, Servetifünun Edebiyatından sonra popülerliğini kaybetmiş ve fazla yaygınlaşmamıştır.

Servetifünun Edebiyatında mensur şiirin önemsenmesinin iki önemli sebebi vardır. Bunlardan birincisi, Batıyı özellikle de Fransız edebiyatını günü gününe takip etmeleridir. Zira mensur şiir Servetifünun Döneminde Avrupa’da özellikle de “sanat için sanat” görüşüyle ortaya çıkan topluluklarda büyük rağbet görmüştür. İkincisi ise mensur şiirin Servetifünun sanatçılarının sanat anlayışına bire bir uymasıdır. Konuşma dilinden farklı bir dil arayışı içinde olan ve duyguları önemseyen Servetifünun sanatçısı mensur şiire önem vermiştir.

Servet-i Fünun Döneminde Olay Çevresinde Oluşan Edebi Metinler

Bu dönemin anlatmaya bağlı edebî metinleri hikâye ve roman etrafında gelişmiştir.

Servetifünun Döneminde Hikâye

Tanzimat edebiyatı boyunca romanın gölgesinde kalan hikâye, Servetifünun sanatçıları önem vermiş ve teknik yönü sağlam hikâyeler ortaya çıkarmıştır. Bu dönem hikâye ve romanında etkili olan iki edebî akım ise realizm ve natüralizmdir.

Batıdaki edebî gelişmeleri günü gününe takip eden Servetifünun sanatçıları, o dönemde öne çıkan realizm ve natüralizm akımlarından etkilenmiş ve eserlerini bu akımlara göre oluşturmuştur. Tanzimat döneminde başlayan ilk hikâye örneklerindeki teknik kusur ve sosyal amaç bu dönem hikâyelerinde görülmez. Edebî topluluk olarak kendilerine sanatsal hedefler koyan Servetifünun sanatçıları ilk olarak Tanzimat hikâyesinin hatalarına düşmeyerek bu türde modern kısa hikâyenin başarılı örneklerini vermişlerdir.

Servetifünun Hikâyesinin Özellikleri

• Bu dönem sanatçıları, diğer edebî türlerde olduğu gibi Fransız edebiyatını örnek almışlardır.
• Daha önce önemsenmeyen teknik bu dönemde konunun da önüne geçmiş ve sanatçılar hikâyenin yapı unsurlarının uyumuna dikkat etmişlerdir. Daha çok bireysel konularda hikâyeler yazmışlardır.
• Bu dönemde yazılan hikâyeler genellikle İstanbul’da geçer. Bunda sanatçıların İstanbul’da yaşamalarının etkisi vardır. Sanatçılar, bazı hikâyelerinde de Anadolu’yu mekân olarak seçmişlerdir.
• Genellikle üst tabakadan seçtikleri kahramanları eserlerinde işlemişlerdir.
• Hikâyelerde hem çevre tasviri hem de kahramanların ruh tahlilleri önemlidir. Bunda etkilendikleri edebî akımların tesiri vardır. Etkilenilen realizm akımından dolayı çevre tasvirlerinde gerçeklik duygusu uyandırmaya özen gösterirler.
• Dil, diğer edebî türlerde olduğu gibi ağırdır, sanatçıların çoğu topluluk dağıldıktan sonra eserlerini sadeleştirmiştir.
• Bu dönem hikâyelerinde hem durum hem de olay hikâyesi örneklerine rastlanır.

Servetifünun Döneminde Roman

O döneme kadar teknik olarak kusurlu olan Türk romanı Servetifünun Edebiyatında özellikle de Halit Ziya’yla birlikte artık teknik kusurlardan arınır. Halit Ziya, Türk romanını ele aldığında Ahmet Mithat’ın ve onun izinden gidenlerin olaya ve maceraya dayanan, faydacılık amacı güden, özentisiz bir üslupla yazılmış, sağlam bir teknikten yoksun eserleri vardı. Halit Ziya bu basit ve özentisiz romancılığa son vermiş ve kahramanların ihtiras ve duygularını tahlil etmeyi, onları kendi içinde göstermeyi esas alarak sanatkârane bir üslupla Batılı anlamda romanlar yazmıştır.

Mai ve Siyah (Halit Ziya Uşaklıgil): Halit Ziya’nın bu eseri aynı zamanda Batılı anlamda Türk romanının da başlangıcıdır. Eserde roman kahramanı Ahmet Cemil’in kişiliğinde Babıâli’de basın hayatında yok olup giden sanatçılar anlatılmaktadır. Bu karakter, aynı zamanda Servetifünun sanatçısını da temsil eder. Bu bakış açısında kendi içinde bir objektiflik ve realistlik göze çarpar. “Mai ve Siyah” dönemin bütün toplumsal sorunlarını gündeme getiren bir roman olmuştur. Yazar bu romanda neslinin şair idealini ele alır, o zamanki sanat ve basın dünyasını yer yer çok gerçekçi çizgilerle tasvir eder. Bu tasvirlerde insanların duyguları çok güzel işlenmiştir. Roman, aşırı duygusal ve romantik bir eserdir.

Aşk-ı Memnu (Halit Ziya Uşaklıgil): Halit Ziya’nın bir diğer önemli eseri olan bu romanda dönemin eğlence anlayışı ve ahlaki çöküntüsü tüm gerçekliğiyle ortaya konulur. Roman ilk önce 1899 – 1900 yılları arasında Servet-i Fünun dergisinde yayımlanır. Bu romanda sanatının doruk noktasına çıkan Hal it Ziya, roman kahramanlarını kendi yaşadıkları çevreyle birlikte verir. Roman, toplumu yansıtmak yerine o toplum içindeki bireyleri toplumdan bağımsız olarak ele alır.

Eylül (Mehmet Rauf): Servetifünun Edebiyatının bir diğer önemli romancısı olan Mehmet Rauf’a ait olan Eylül, aynı zamanda edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman örneğidir. Eser, Servetifünun romanlarının aksine dil estetiği ve ifade ahengini, hayatın gerçekliğine karşılık gelecek yalın bir dilde bulur.

Bu üç eser, hem Servetifünun Edebiyatının roman anlayışını hem de bu dönem romancılarının hayata bakış açısını yansıtmaktadır.

Servetifünun Romanının Özellikleri

• Bu dönemde yazılan romanlar, şiirde olduğu gibi karamsar bir bakış açısıyla oluşmuştur. Eserler genellikle kötü sonla biter. Bu durum sanatçıların etkilendiği Fransız edebiyatından ve dönemin siyasal durumundan kaynaklanmaktadır.
• Servetifünun Dönemi romancıları Tanzimatçılardan farklı olarak sosyal konuları işlememişler, eserlerini bireysel konularda yazmışlardır.
• Tanzimat romanında teknik kusur olarak sayılan, “olay akışını kesip okuyucuya bilgi verme, yazarın kişiliğini yansıtması ve iyi kötü ayrımı” Servetifünun romanında görülmez.
• Bu dönem romanında hikâyede olduğu gibi realizm ve natüralizm akımları etkilidir.
• Romanlarda mekân olarak İstanbul kullanılmış ve kahramanlar halktan değil de genellikle aydın kesimden seçilmiştir.
• Bu dönem romancıları yaşadıkları çağı yansıtırken okuyucularına nasihat vermeye veya onları yönlendirmeye çalışmazlar. Tarafsız bir şekilde olay örgüsünü ve kahramanları anlatarak kararı okuyucuya bırakırlar.
• Romanlarda Türkçenin kurallarına ve söz dizimine uymayıp yeni anlatım olanakları aramışlardır. Bunun sonucu olarak da şiirde olduğu gibi konuşma dilinden uzak ağır bir dil ortaya çıkmıştır.

Servet-i Fünun döneminde anlatmaya bağlı edebi metinlerin genel özellikleri şunlardır:

• Roman ve hikâyede teknik bakımdan Batı seviyesine bu dönemde ulaşılmıştır.
• Konu ve karakter seçimine dikkat edilmiş, psikolojik tahlillere yer verilmiştir.
• Roman ve hikâyelerde bireysel konular işlenmiştir: Aşk, dram, hayal kırıklıkları, aile içi ilişkiler…
• Çevre tasvirlerinde ayrıntılara girilmiş, mekân olarak İstanbul dışına çıkılmamıştır.
• Kahramanlar eğitimli, aydın, zengin, konaklarda yaşayan kişilerden seçilmiş, ait oldukları sınıfa göre konuşturulmuştur.
• Roman ve hikâyelerde Arapça ve Farsçanın ağırlıkta olduğu süslü, söz diziminde değişikliklere gidilen uzun ve kesik cümlelerin kullanıldığı bir dil söz konusudur.
• Roman ve hikâyede realizm ve natüralizm akımlarından etkilenilmiştir.
• Hikâyeler Maupassant tarzına (olay hikâyesi) uygundur.
• Bu dönemde durum hikâyesi yazılmamıştır.
• Teknik bakımdan başarılı ve olgun hikâyeler yazılmıştır.
• Hikâyelerde mekân tasvirleri gerçeklik duygusu uyandırır.
• Romanlarda gözlem önemli bir yer tutar.
• Romanların süslü ve ağır bir dili vardır.
• Romanlara konu olan olaylar İstanbul’da geçer.

b-)Servet-i Fünun Döneminde Göstermeye Bağlı Edebi Metinler (Tiyatro)